Uit het Handig literatuurboek 2: Geloven

Tekst: Ellen
Banner: Anne Oerlemans

In de vorige aflevering van Uit het handig literatuurboek noemde ik al het boek Bijbelse miniaturen van Carel ter Linden, waarover hij bij uitkomen van het boek in De Taalstaat vertelde. En dus besloot ik het boekje nu aan te schaffen. De eerste aarzeling, toen ik het boek in mijn handen had, ontstond toen ik de ondertitel las: niet één miniatuur over een vrouw?

Dat zal toch niet? En dus sloeg ik het boek open en zocht de inhoudsopgave op. Dat zal toch wel, bleek. Nu weet ik dat de bijbel niet veel ruimte gunt aan vrouwen, maar ze zijn er wel en met een beetje moeite had dhr. ter Linden toch wel drie, vier miniaturen aan - al was het maar de meest voor de hand liggende - vrouwen kunnen wijden. Ik besloot te doen wat ik nog nooit eerder gedaan had: het boek terug inleveren en mijn geld terug vragen. Zo gezegd, zo gedaan.

Het handig literatuurboek, samengesteld door Guus Middag op basis van aantekeningen en opstellen van Willem Wilmink doet dat een stuk beter. Nee, er komen geen hordes vrouwen langs, maar er is in het hoofdstuk Geloven veel aandacht voor de moeder van Jezus en de rol die religie in de middeleeuwen speelde. Het staat vol met kleine kwinkslagen, zoals ‘[...] wonderen waarvan men zich kan afvragen of de middeleeuwers die nu allemaal echt geloofden, ofwel dat het ging om een soort poëtisch geloof, een ‘suspense of disbelief’ (uitschakelen van je scepsis), zoals de dichter Coleridge het noemde. Een geloven als van dat kleine meisje dat eens tegen me zei: “Ik geloof nog in Sinterklaas, maar mijn zusje niet meer”.

Er wordt gerefereerd aan ‘het prachtige proefschrift van K.C.J.W. de Vries, De Mariaklachten’ en natuurlijk kun je dat vinden op de website van DBNL (digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren). Prachtig om er eens doorheen te bladeren en bijvoorbeeld de stellingen te lezen. Stelling VI,

De bewering dat de „kunstlyriek" (=-- hoofse minnelyriek) in het midden van de dertiende eeuw in Vlaanderen en Brabant was uitgebloeid heeft niet voldoende grond.

doet mij denken aan het boekje dat ik een paar jaar geleden recenseerde voor Hebban: Ik bid de liefde samengesteld en hertaald door Elvis Peeters. Ik heb mij toen ernstig vermaakt met de rijmelarijen van dhr Hendrik van Veldeke(n). Maar Willink gebruikt het proefschrift van de Vries om aandacht te besteden aan het Stabat Mater, waarin duidelijk wordt dat Maria de ‘zin van Christus’ lijden niet begrijpt (of wil begrijpen).Via Godfried van Breteuil, Hadewijch, William Langland (‘Thou mightest better mete mist on Mavern hulles // Than gete a momme of here mouthe til money were shewed’ *) en anderen eindigt het hoofdstuk met een ballade van François Villon (zie afbeelding rechts), waaruit - volgens Willink - blijkt hoezeer dat wat ‘eenvoudige mensen’ lazen in de beelden en ramen van hun kerken hen aansprak.

Nu kan ik eigentijds aanhaken op dit deel met voor de hand liggende boeken als Volgens Maria Magdalena en De kinderen van het paradijs (samenvoeging van Het boek Eva, Het boek Kaïn en Norea, dochter van Eva) en nog een paar van de hand van Marianne Fredriksson, of De bijbel voor ongelovigen 1 t/m 6 van Guus Kuijer, Good Omens (Hoge omes) van Terry Pratchett en Neil Gaiman of De duivelsverzen van Salman Rushdie of Vreugde der wet van Pearl Abraham of Dorsvloer vol confetti van Franca Treur of Het verhaal van de dienstmaagd en De testamenten van Margaret Atwood maar ik vind het veel leuker om dit keer een uitstap te maken naar comics/strips en striphelden. En dat doe ik niet via de graphic novelversie van Het verhaal van de dienstmaagd (hoewel dat een prima verstripping is), maar wel via Sister Night, een prachtige rol van Regina King in de serie Watchmen, die momenteel te zien is op HBO. Niet omdat Sister Night nu zo religieus is, want dat is ze verre van, waarschijnlijk .... maar zo ziet ze er wel uit, en het waarom ervan is - nog - een mysterie.

De serie is een vervolg op de beroemde stripserie (in één band verkrijgbaar als graphic novel) Watchmen en is - vind ik - geweldig! Net als de oorspronkelijke strip baanbrekend in alle opzichten. Wikipedia meldt over de strips: “Het volgt een reeks 'superhelden', die echter op een na verstoken zijn van bovennatuurlijke krachten. De strip verkent de motieven van deze figuren om gemaskerde crime fighters te worden en ontmaskert ze als antihelden met ernstige persoonlijke en morele tekortkomingen”. Die ene is Dr. Manhattan waarover in Holy Superheroes! Exploring the sacred in comics, graphic novels and films van Greg Garrett het volgende staat: “Dr. Manhattan is de goddelijke figuur van het boek, enorm krachtig, in staat om tegelijkertijd verleden en toekomst te ervaren; zonder verwaand te zijn, vertelt hij Ozymandias op een gegeven moment dat laatstgenoemde de slimste mens ter wereld is, maar 'voor mij niet meer betekent dan de slimste termiet' [...] " Het is niet precies met die woorden, maar ik herinner me uit Strijd om God van Karen Armstrong dat er versies zijn van het christendom die (hun) god op ongeveer dezelfde wijze omschrijven.

Wat, hoe en waarom Sister Night zich als een non uitdost, compleet met rozenkrans en kruis, mag dan nog onduidelijk zijn op dit moment, er zijn stripfiguren waarvan het wel duidelijk is welke religie ze aanhangen. Je kunt er zelfs op zoeken op comicbookreligion.com of adherents.com, waar je kunt vragen welke er katholiek zijn of protestant, of - omdat dat blijkbaar ook een religie is (???) - feminist. Zo blijkt Batman een (episcopaalse) katholiek te zijn die van zijn geloof is gevallen. Dat geldt niet voor Lois Lane, noch voor The invisible woman, Catwoman of Wonder woman. Maar behalve dat de stripfiguren zelf al dan niet religieus zijn, staan de verhalen zelf vaak bol van religieuze symboliek. Zozeer zelfs dat er (populair?) wetenschappelijke boeken over zijn uitgebracht, zoals het eerder genoemde Holy Superheroes!, Up, Up and Oy Vey van Simcha Weinstein, American Comics, Literary Theory, and Religion: The Superhero Afterlife van A. David Lewis en Graven Images: religion in comic books & graphic novels samengesteld door diezelfde A. David Lewis. In het laatste boek zijn diverse essays verzameld van wetenschappers en stripauteurs die schrijven over de wijze waarop religieus materiaal voorkomt in strips. Zij vertellen over de voordelen van het stripmedium voor religieuze boodschappen; analyseren hoe strips dergelijke berichten communiceren; plaatsen de religieuze boodschappen in passende culturele, sociale en historische kaders; en identificeren de betekenis van in strips verzonnen godsdiensten.

Tot zover voor vandaag... hieronder staan wat voorbeelden van strip(helden) waarvan het maar al te duidelijk is dat die een connectie met religie hebben, maar jullie weten er vast meer op te noemen, zoals Preacher bijvoorbeeld, die ik helemaal vergeten ben. Kom maar op! Ik geloof in jullie :)

Had ik Blankets al genoemd? En Habibi? Ja, die van Craig Thompson. Nee? Schande!

* Je kunt makkelijker de mist meten op Malverns heuvels // dan geluid krijgen uit een geestelijke wie geen geld wordt getoond

De volgende aflevering komt eind december... mocht je willen bijdragen/meelezen, heel graag. Het onderwerp is Het proletariaat. Kom maar op met jullie teksten en suggesties hieronder, laten we dit Handig literatuurboek nog handiger maken met onze eigen ervaringen, overpeinzingen, en lees-, kijk- en luistertips! 

Oorspronkelijk geplaatst op 24 november 2019 op Literatuur onder de Loep op Hebban.nl