Poezie Mauw #1: Aankondiging Poëzieweek

Poezie Mauw

Lees eens gauw
Hier staat een gedicht voor jou
Lees je mee?
Hupsakee!
Oh, wat heerlijk rijmen wee*

Tekst: Ellen

Van 30 januari tot en met 5 februari is het weer tijd voor de Poëzieweek. Hier kun je alle informatie vinden over de activiteiten, evenementen, deelnemers en prijzen. Wij doen ook mee aan deze week, maar lekker eigenwijs op onze eigen wijs: elke dag een stukkie, elke dag anders. Kort, lang, serieus,  lollig, ontroerend, bekend en bemind of (nog) onbemind vanwege onbekend, met en zonder metaforen, quotes en aanhalingstekens. 

In aflevering 17 van de  NPO Radio 1 Boekenpodcast zijn Gijs Groenteman (Kunststof - NTR) en Wim Berkelaar (OVT - VPRO) met elkaar in gesprek over twee van hun favoriete boeken. Berkelaar begint (over De vergeten gesprekken met Hitler, van Eric Branca), daarna (vanaf 07:56) komt Groenteman aan de beurt en vertelt over De grom uit de hond halen van Iduna Paalman. Eerst legt hij uit waarom hij zelden of nooit gedichten leest  en vervolgens waarom hij deze gedichten wél geweldig vindt. De redenen dat hij niet graag gedichten leest, worden vaker aangedragen en zullen jullie dus niet onbekend in de oren klinken.

Poëzie, gedichten, dichtbundels schrikken velen af... en terecht. Soms. Maar soms ook niet. Herman Finkers vertelt hoe simpel dichten is in zijn Poëziecursus (opgenomen in onder andere Poëzie zo moeilijk nie) waaruit onderstaande quote afkomstig is:

Naast rijm is nog van belang het metrum. Metrum heeft te maken met waar je
de
klemtonen legt in een gedicht. Ik hoorde laatst op de radio in de
Ster-reclame
de volgende zin:
'Ik ben Karin en ik heb een druk gezin'
Dat is van een heel laag niveau, Karin-gezin. Dat metrum klopt niet. Het is
van
Een veel hoger niveau om te zeggen:
'Ik ben Karin en hij moet daarin'.
Wellicht dat u zegt: "Karin - daarin, dat vind ik een beetje flauw". Maar
dan
heeft u het niet over het metrum. Want dat is ijzersterk. Dan heeft u het
over
wat anders.
Wat overigens ook wel van belang kan zijn in een gedicht.

Geen idee over welke reclame het gaat (wasmiddelen?), maar het doet mij denken aan dit liedje van Brigitte Kaandorp. Wisten jullie trouwens dat Willem Elsschot, Kees van Kooten, Heere Heeresma en Kees van Kooten ooit in de reclame werkten? In Middenstand gijzelt poëzie voor bitterbal en haring, een Volkskrantartikel uit 2006, staan ze gebroederlijk naast elkaar genoemd, en is een reclameslogan van onder andere Elsschot terug te vinden. In Lees!, samengesteld door Ahmed Aboutaleb (poëzieliefhebber en burgemeester van Rotterdam), is onderstaande distichon** te vinden in Ars Poëtica van de Chileense dichter Vicente Huidobro:

Maak nieuwe werelden, let op je woord;
Een adjectief dat geen nieuw leven baart, pleegt moord.

Dat is precies waar het om gaat. Niks niet ingewikkeld, niks niet 'alleen voor kenners' (en hoe zijn dat dan kenners geworden? Nou?). Kenner, liefhebber, genieter word je vanzelf... door het te doen, en in dit geval is 'het' het lezen van gedichten. Niet elke dag, en al helemaal niet omdat het zou moeten. Welnee! Maar hoe kom je erachter dat een dadel met vijgenchutney, geitenkaas en een zoute pecannoot lekker is? Doordat iemand dat verzint, het je aanbiedt en jij het proeft. Olijven moet je leren lezen schreef Ellen Deckwitz al eens, en dat klopt. Zij las ooit Ik wou dat ik twee hondjes was ' bijeengebracht en ingeleid' door Victor van de Reijt en werd voor het leven besmet met het plezier dat die dichters daarin tentoonspreiden. Neem nu Coos Neetebeem (*grijns*):

Een nieuwe lente en een nieuw geluid
Alleen in Drenthe kijken ze wel uit

Heerlijk toch? Die Drentse argwaan gevat gevat in - wederom - een distichon, waarvan de eerste regel gejat (en inmiddels een supercliché) is van het beroemde gedicht ... (je weet het wel, wedden?) Naast Neetebeem staan er gedichten in van vele andere bekende en minder bekende (nonsens)dichters. Levi Weemoedt, bijvoorbeeld, wiens bloemlezing (samengesteld door Özcan Akyol) Pessimisme kun je leren het afgelopen jaar genomineerd werd voor de NS Publieksprijs. Als eerste (en dus enige) dichtbundel ooit. In Ik wou dat ik twee hondjes was is onder andere deze streekroman van zijn hand te vinden:

ALS EEN TANG OP EEN VARKEN

(streekroman)

Toen zij na vijftig jaar, door Toevals grillige

                                                         leiding,

zijn stulp weer intrad, aanschoof in het licht

en vroeg of hij nog nieuws had sinds hun

                                                      scheiding,

dacht hij lang na en sprak: ‘De zéug het weer 

                                                          ebigd...’

Zo duidelijk en/of grappig als bovenstaande voorbeelden zijn lang niet alle gedichten. Soms zijn ze zo hermetisch, dat er bij het overgrote merendeel van de lezers slechts een enorm geel vraagteken boven het hoofd groeit tijdens het lezen. Iedereen kent wel zo'n voorbeeld (er is ruimte genoeg onder dit artikel om een voorbeeld achter te laten...) en herkent - wellicht - het gevoel dat je bekruipt als een ander je dan haarfijn weet uit te leggen wat de dichter je trachtte duidelijk te maken. Laat je echter niet van de wijs brengen, die kenner kan het best helemaal mis hebben. Zoals in het geval van Arjan Peters, die in zijn recensie van begin januari in de Volkskrant een gedicht van Co Woudsma anders begreep dan Woudsma bedoelde. Die laatste legt dat vervolgens in een reactie op Tzum, voor alle zekerheid, nog even uit. Of beide heren ooit nog vrienden worden, is nog onduidelijk. Maar mocht het nodig zijn, dan sturen we de Troostvogel van Drs. P. toch bij beide heren langs? Komt het vast weer goed!

---

*   Zeer oud-Nederlands woord voor wij
** Strofe, die uit twee regels bestaat (zie nu Ellen voor je, springend en juichend, omdat ze het voor elkaar heeft gekregen om tersluiks/slinks een poëzieterm te laten vallen, die ze natuurlijk net heeft opgezocht, want wie kent die dingen nou uit het hoofd?)

Geschreven voor Literatuur onder de Loep (Hebban) ihkv de Poëzieweek 2020)