Hoe Brian dankzij Annejet de kans kreeg te illustreren wat het verschil is tussen economische modellen en de realiteit

Annejet van der Zijl was afgelopen zondag (23 augustus 2015) de gast bij Zomergasten. Wie daar niet naar gekeken heeft, raad ik aan heel snel de link te volgen om er alsnog naar te kijken, want het was een prima aflevering.

Ik ga verder niets over die aflevering vertellen, behalve dat dit fragment van Brian Cox erin te zien is:

Ik moest namelijk aan dit stuk uit De economie van goed en kwaad denken (ik tik het gewoon letterlijk over, copyright of geen copyright, omdat het zo perfect aansluit bij deze video):

Een kathedraal aan steigers

Aangezien er op deze pagina's zo vaak is verwezen naar de natuurkunde - die de economie vaak als haar grote voorbeeld ziet - is het zinnig om ook even in te gaan op de wezenlijke methodologische verschillen tussen die twee wetenschappen. De natuurkunde bedient zich van een volkomen andere hypothetische logica: die hypothesen worden opgetrokken als steigers, die het mogelijk maken het gebouw op te trekken, waarna de steigers met behulp van dat gedachtebouwsel weer worden afgebroken. Zo was het, bijvoorbeeld, een briljante inval om bij het meten van objecten in vrije val even geen rekening te houden met de luchtweerstand; hierdoor ontstond een nuttige abstractie die het vraagstuk sterk vereenvoudigde. Bij een echte berekening zal erchter wel rekening moeten worden gehouden met de luchtweerstand - althans, indien wij ook daadwerkelijk op voorhand willen kunnen zeggen of een veertje sneller naar beneden zal vallen dan een steen. Bij de toepassing in de praktijk dienen de vereenvoudigende aannamen terzijde te worden geschoven en moet het denken weer met beide benen op de grond gaan staan. Als wij modellen bouwen, dan moeten wij wegkijken van de realiteit; maar zodra wij die modellen willen gaan toepassen op de realiteit, moeten wij wegkijken van de modellen. Dan moeten de steigers als het ware worden afgebroken om te zien of er nog een gebouw staat.In de economie, daarentegen, lijken de veronderstellingen vaak niet weggenomen te kunnen worden - zelfs niet achteraf; het hele bouwwerk zou instorten. Wij bouwen dus in wezen een holle kathedraal aan steigers.Wat zou er gebeuren met de heersende theoretische economie als daarin de modelmatige veronderstelling van de homo economicus werd losgelaten? Zodra wij onze steigers aan veronderstellingen afbraken, zou onze hele kathedraal instorten - of zou zelfs blijken, dat die hele schitterende kathedraal niet bestaat, net zoals in dat sprookje van die keizer met zijn nieuwe kleren.

Met andere woorden, alle economische modellen werken prima in de luchtledig gemaakte kamer, maar zodra de deuren van die kamer opengaan, stort de boel in.Nog anders gezegd, door Sedlácek hemzelve:

In de Middeleeuwen wilde men precies weten hoeveel dansende engelen er op een speldenknop pasten... en wij zijn tegenwoordig bezeten van het streven om de marginale optimalisatie te berekenen. Dan was die discussie over de engelen op de speldenknop van de Middeleeuwen eigenlijk realistischer, want in tegenstelling tot de geheime terminologie van de theoretische economie bestaat een speldenknop echt en is een engel een concept dat iedereen begrijpt. In beide gevallen gaat het echter om een theoretische discussie die zich niet empirisch laat meten en die buiten de eigen discussie onzinnig en ontoepasbaar is. Ze hebben uitsluitend zin in de beslotenheid van een gegeven debat - in hun eigen wereld.

Goed boek. Prima aflevering. Boek is er nog wel een tijdje, de aflevering is niet zo heel lang meer te zien. Opschieten, dus!