Binnenkort in dit theater van Ester Naomi Perqu

Binnenkort in dit theater by Ester Naomi Perquin
My rating: 4 of 5 stars

'Wij zijn een kasloos kantoor,' zei ze.
Ik vond dat echt een zin om over na te denken. En om zelf ook een keer te gebruiken. 'U bent een kasloos kantoor,' zei ik dus. Kitty knikte. Inderdaad. Ze keek naar mijn plastic zak alsof ze vermoedde dat er vuil ondergoed in zat. 'Maar,' zei ik, 'mag ik u misschien vragen wat u dan zoal doet, qua bankzaken?' Kitty streek over haar gladde haar en zuchtte diep. 'Wij doen de dienstverlening,' zei ze.

Ester Naomi Perquin is direct overtuigd, want het maakt alles wel zo overzichtelijk als de taken zo duidelijk worden uitgesplitst:

Boekloze boekhandels. Partnerloze echtparen. Zandloze stranden. Broodloze bakkers. Nee mevrouw, hier doen we alleen de klantgesprekken, voor het brood moet u in de andere vestiging zijn.

Perquin kijkt rond, overdenkt en schrijft wat ze ziet, hoort of meemaakt op in korte verhalen van niet meer dan anderhalve bladzijde. Meer pagina's heeft ze niet nodig om het absurde, het ontroerende, het boze, het verdrietige en het lachwekkende uit het leven van alledag te beschrijven. In tegenstelling tot een bekend voetbalfilosoof die meldde dat "je het pas gaat zien als je het doorhebt" ziet Perquin het vóórdat ze het doorheeft. Ze ziet het omdat het haar verwondert.

Iedereen die haar gedichten of korte voorleesverhalen (zoals in het radioprogramma De Avonden) kent, weet al dat Perquin over het vermogen beschikt om het kleinste en banaalste bijzonder te maken en dat ze gezegend is met een geweldig taalgevoel. Binnenkort in dit theater benadrukt beide talenten nog maar eens; het boek bevat uitsluitend verhalen over doodgewone, dagelijks voorkomende gebeurtenissen maar dan bekeken door iemand die oplet en over een ongebreidelde fantasie beschikt.
Zo vertelt ze over de plotselinge sneuheid van een zomeravond in een grote tuin vol met fijne mensen, muziek, gegrilde aubergines, biologisch vlees en frambozenbalsamico, en over een hardgekookt ei, in stukken, midden op straat, en over het gescheiden stel dat door een fout in het 'rooster' ineens samen hun kind staat op te wachten, verbeten en vol boosheid naar elkaar, en over hoe ze een Indiase meneer in de trein moet uitleggen dat er wel toiletten zijn, maar dat ze niet doorspoelen omdat het reservoir leeg is en dat de conducteur net heeft gevraagd of iedereen die 'een grote boodschap' moet doen en kan wachten daartoe vriendelijk wordt verzocht'.
Sommige verhalen zijn treurig, sommige ontroerend, vaker zijn ze grappig en een enkele keer hilarisch, maar welke emotie ze ook aanboren, het resultaat van Perquins verwondering is altijd een genot om te lezen.

De verhalen in Binnenkort in dit theater zijn eerder allemaal al verschenen als column in De Groene Amsterdammer.

View all my reviews

In Einsteins achtertuin van Amanda Gefter

In Einsteins achtertuin by Amanda Gefter
My rating: 5 of 5 stars

Tijdens een gesprek met Fotini Markopoulou, een theoretisch natuurkundige waarvan - o, schande! - de Nederlandse Wikipedia nog nooit gehoord heeft, moet Amanda Gefter aan de volgende regel uit een gedicht van Jorge Luis Borges denken:

"Voorzijde zonder keerzijde, munt met één kant, de kant van dingen".

Deze regel schiet haar te binnen op het moment dat Markopoulou uitlegt dat zij van plan is om "het probleem van de kwantumkosmologie aan de orde te stellen zonder in de val van die vervloekte vergelijking te trappen, en met Smolins uitspraak in gedachten dat het eerste principe van de kosmologie 'Er is niets buiten het universum om' moet zijn."

Die Borgeaanse munt met één kant, hoe moeilijk voorstelbaar dat ook is, verbeeldt exact wat het eerste principe van Smolin inhoudt en maakt verdere uitleg overbodig. Wat de Schrödingervergelijking precies zegt of bewijst is voor iemand die, net als ik, wis- en natuurkunde met de snelheid van het licht heeft laten vallen op de middelbare school, absoluut onbegrijpelijk totdat het wereldberoemde gedachtenexperiment met die levenddode kat in een kist langskomt.

Gefter bespreekt geen formules, berekeningen of vergelijkingen, en krijgt het desondanks voor elkaar om kristalhelder duidelijk te maken wat Markopoulou bedoelt en wil bereiken. Dat lukt haar niet alleen met Markopoulou, maar ze legt de ideeën van John Wheeler, Richard Feynman, Henri Poincaré, Raphael Bousso, Stephen Hawking, Edward Witten, Leonard Susskind, Steven Weinberg, Carlo Rovelli, en vele, vele andere natuurkundigen net zo elegant en ondubbelzinnig helder uit. Slechts voor Einstein maakt ze een uitzondering; dan staat daar in volle glorie E=mc2. Maar die formule mag, want wat daar staat weet iedereen: iets met massa en energie en dat dat hetzelfde moet blijven...

Het formule-arme en waarschijnlijk mede daardoor (ook) voor alfa’s uitermate begrijpelijke en plezierig te lezen In Einsteins achtertuin begint met het hoofdstuk Het ultiemewerkelijkheidsfeestje partycrashen waarin Gefter vertelt hoe zij, samen met haar vader, John Wheelers Science and ultimate reality-feestje binnenglipt als gevolg van haar vaders voorstel om op zoek te gaan naar het "niets", of - anders gezegd - de ultieme werkelijkheid. En naar hoe "iets" uit "niets" kon ontstaan.
Geïnspireerd door alles wat ze op dit feestje horen, maken ze een lijst van "dingen" waarvan ze vermoeden dat die in aanmerking komen voor de titel "ultiem werkelijk"; alle "dingen" die altijd hetzelfde zijn, nooit veranderen, oftewel invariant zijn. Wie of wat er, wanneer, waarvandaan ook naar kijkt, "ze" zijn overal en altijd hetzelfde.

Wat volgt is het verslag van een jarenlange zoektocht die niet alleen Gefters leven vormgeeft, maar haar tevens de gelegenheid geeft om haar eigen 'schrijversstem' te vinden, met als resultaat dit belachelijk spannende en onbegrijpelijk leesbare boek over ideeën die in de loop der tijd geleefd hebben en leven in ... de theoretische natuurkunde! In Einsteins achtertuin leest bij tijd en wijle bijna als een thriller waarin dan wel geen menselijke slachtoffers vallen, maar waarin een kwamtumrat wel zijn staart kwijtraakt, er een bende ultieme werkelijkheidsdingen het onderzoek niet overleven en – waarschijnlijk - een olifant in een zwart gat verdwijnt.

Natuurkunde zoals Gefter het vertelt, is levend, begrijpelijk en spannend. Wat een avonturen zijn daar te beleven, en wat een fantastische puzzels om op te lossen! Met terugwerkende kracht verwijt ik de docenten op mijn middelbare school dat ze me niet op dezelfde manier hebben laten zien en ervaren hoe raadselachtig en vooral uitdagend natuurkunde is.

Dankzij Amanda Gefter, én vertalers Ingrid Ottevanger en Wim Scherpenisse die voor een geweldige vertaling hebben gezorgd, is het mij vergund om dan misschien wel geen natuurkundige te worden, maar ga ik wel Gödel, Escher, Bach: een eeuwige gouden band uit de boekenkast halen, om het stof eraf te blazen en open te slaan, omdat ik nu eindelijk het lef heb om dat boek te lezen.

Gerecenseerd voor Hebban Mens & Wetenschap

View all my reviews

Red de mens (met boeken)

De rockster van nu schrijft intellectuele boeken. De Franse econoom Thomas Piketty en de Canadese milieuactiviste Naomi Klein reizen als supersterren de wereld rond om hun ideeën te verkondigen.

Hoe krijg je een idee in onze verzadigde cultuur?

Een uitweg uit de crisis door radicale veranderingen? Er verschijnen nieuwe sterren aan het pop firmament. Maar ze zingen niet, ze acteren niet, nee, ze schrijven boeken, intellectuele boeken. Over vermogensongelijkheid en de klimaatsverandering.

Zondag 18 januari, NPO2 om 21:05

Deze intellectuele sterren veroveren de wereld met overtuigende ideeën, die miljoenen mensen aanspreken.

Lees verder op de pagina van Tegenlicht: Red de mens

Een rustig quantumweekend In Einsteins achtertuin

Moe van allerlei nare gebeurtenissen en moe van internet, besloot ik me dit weekend terug te trekken uit deze wereld en met Amanda Gefter - en haar vader - op zoek te gaan naar de werkelijke wereld en, zo die bestaat, te ontdekken waar die vandaan komt, in de hoop dat het daar allemaal wat aardiger zou zijn.

Die hoop werd ingelost: het is 'daar' aardiger, en op een goede en leuke manier spannend. En mooi! Want zeg nu zelf, dit is toch mooi?

Dit zwarte gat kan iedereen zien, in werking zien en iedereen kan zelfs de afdaling naar de singulariteit meemaken. Het is namelijk te zien in de film Interstellar, waaraan de theoretisch-fysicus Kip Thorne heeft meegewerkt. Die film heb ik anderhalve week geleden gezien (spectaculair, aanrader!), omdat ik van allerlei kanten had gehoord en begrepen dat het niet alleen een goede, spannende film was, maar dat vrijwel alles wat er gebeurt wetenschappelijk onderbouwd is. Zo is bovenstaand plaatje niet zomaar een fantasietje van een zwart gat (hoewel...), maar

[...] the most accurate simulation ever of what a black hole would look like. It's the product of a year of work by 30 people and thousands of computers.

Al dat werk is verricht op basis van de wiskunde van Kip Thorne, waarover in How Building a Black Hole wordt gezegd:

Thorne sees truth. Nolan, the consummate image maker, sees beauty. Black holes, even fictional ones, can warp perception.

Dat de samenwerking tussen kunst en wetenschap regelmatig waardevol is, blijkt ook in dit geval zoals o.a. in Zwarte gaten en wormgaten te lezen is:

De simulatie was bovendien zo nauwkeurig dat Thorne op iets onverwachts stuitte. ‘We ontdekten een vreemd, prachtig, complex lichtpatroon in onze simulatie’, zegt hij. ‘Daarin zien we verschillende keren patronen van de achterliggende sterren en de achterliggende hemel.’ Maandenlang dachten Thorne en de special effects bouwers dat er een fout in hun software zat. ‘Maar we bleven er maar op uit komen, we konden dit effect niet weg krijgen’, zegt Thorne. Op een gegeven moment realiseerde hij zich dat het een gevolg was van de speciale relativiteitstheorie die zorgde voor vreemde tijdseffecten rond het zwarte gat. Maar, voegt hij eraan toe: dat is nog maar een vermoeden. ‘Dit is een mysterie dat nog opgelost moet worden.’

Thorne verwacht daar echter wel een wetenschappelijke publicatie aan te kunnen wijden. Samen met een andere publicatie over hoe de simulatie wiskundig in elkaar steekt, kan Thorne dankzij zijn werk aan Interestellar tweemaal een artikel indienen bij een vakblad – een overwachte bonus bij een project voor een Hollywoodproductie.

Ik heb niet alleen naar Interstellar gekeken, maar de afgelopen weken heb ik ook gekeken en geluisterd naar bijvoorbeeld het fantastische college over Het allerkleinste van Robbert Dijkgraaf, het al wat oudere (uit 2009) De wondere wereld van kwantummechanica van Leo Kouwenhoven, The elegant universe (I, II en III) waarin Brian Green e.e.a. vertelt over snaartheorie.

Tussen al die colleges en filmpjes en podcasts door, heb ik natuurlijk ook nog uren en uren gelezen in Amanda Gefters rete-interessante, vaak grappige en (ver)duidelijke(nde) boek. Van kwamtumratten die boeken op de grond gooien (Interstellar!!) tot een studente natuurkunde die uitlegt dat ...

Nee, ze maakte geen grapje....

Het was een aangenaam weekend. Jammer dat het voorbij is, maar gelukkig heb ik nog wat bladzijden en filmpjes te gaan, want zeg nu zelf.. een lezing met als titel Science of Fiction moet toch worden afgeluisterd en bekeken?

Munch van Steffen Kverneland

Munch by Steffen Kverneland
My rating: 5 of 5 stars

Steffen Kverneland, de auteur, werkt graag en veel samen met Lars Fiske. Hun bekendste project is Kanon, een serie stripboeken over kunst uit de 19e eeuw, waar Munch onderdeel van is. Kverneland is een autodidact en staat vooral bekend om zijn karikaturen en de serie Amputerte Klassikere (verstripte literatuur).

Op 18 december 2005 ontmoeten Steffen Kverneland en Lars Fiske elkaar in het Munchmuseum in Oslo. Zij drinken wat, ze pakten elkaar in de arm en slenterden van de ene naar de andere zaal, hun hoofden tegen elkaar geleund , druk pratend en gesticulerend. Kverneland: Helemaal gestoord, Man! Wat haalde hij helemaal in zijn hoofd? waarop Fiske antwoordt: Waarschijnlijk helemaal ladderzat van de port. Complete LSD-trip.

De heren zijn overduidelijk kunstkenners, zoals ook blijkt uit de wijze waarop ze het net ontdekte schilderij (drie mannen en een naakt) bespreken:

Kverneland: Jezus! Da's pas radicaal. Hardcore symbolisme. Typisch 1840!
Fiske: Psychedelisch new-age-zielenschilderij, Die aan de linkerkant moet een zelfportret zijn met rood haar en baard.
Kverneland: Of een aura? Die kikkerkop aan de rechterkant is vast Gunnar Heiberg. 
Fiske: Maar wie is dat in het midden? Een broodmagere en zonverbrande Christan Krohg met groene baard?

/>

Als ze het bezoek met een sigaret en nog wat drank afsluiten komen ze tot de conclusie dat het hoog tijd is voor een stripbiografie over Munch. Een biografie die moet bestaan uit een collage van 'zuivere' citaten, zodat Munch zelf ongecensureerd aan het woord komt. En dat is dan ook precies wat er - inmiddels acht jaar later - verschijnt: een strip waarin uitsluitend citaten van Munch zelf of bewezen feiten zijn opgenomen, die de lezer zelf kan verifiëren aan de hand van de uitgebreide bronnenlijst achterin het boek.

Maar dat is bij lange na niet het interessantste of indrukwekkendste aan Munch. De afwisselende en vaak verpletterend mooie tekeningen van Kverneland maken de meeste en meest blijvende indruk. Afhankelijk van de plaats en het tijdstip tekent hij in andere stijl; hij varieert van zwart-witte cartoons tot foto-realistische tekeningen en alles wat daar tussenin zit. Absoluut hoogtepunt is de kubistische wijze waarop hij diverse kunstenaars - die samen met Munch aan het eind van de negentiende en begin van de twintigste eeuw in Parijs en Berlijn waren - en gebeurtenissen in die periode heeft weergegeven.



 Bijna net zo indrukwekkend is de wijze waarop Kverneland het ontstaan van de, zeer biografische, schilderijen van Munch in het verhaal verweeft. Ze ontstaan bijna opnieuw onder je ogen.



Munch is niet slechts een verstripte biografie van een schilder, of van de wijze waarop het werk van een schilder tot stand is gekomen, maar ook van een hele generatie van Zweedse kunstenaars, waarbij met name de periode rondom de vorige eeuwwisseling ongelooflijk boeiend is en blijft. Gelukkig heeft de uitgever ervoor gekozen om deze 'strip' in prachtige hardcover uit te brengen, op mooi stevig papier, want dat verdienen Munch, zijn leven, zijn schilderijen en nu ook zijn stripbiografie.

Gerecenseerd voor Dizzie.nl

View all my reviews