Spannender e-boeken?

Op Frankwatching verscheen gisteren een verhaal met de titel Het ebook is hard aan verdere vernieuwing toe. Daarin staat o.a.:

Wie voor het eerst een ebook koopt, moet binnen een woud van aanbieders behoorlijk wennen en soms halsbrekende toeren uithalen om het materiaal steeds leesbaar op het scherm te krijgen.

Een waarheid als een koe! Maar ik zwijg over het hoge BTW-tarief om geen slapende honden wakker te maken, want als die wakker worden, vermoed ik dat het 'rechtgetrokken' wordt door papieren boeken in het hoge BTW-tarief te laten vallen. Waar ik echter wat genuanceerder over denk, is over het volgende:

De ontsluiting via een website biedt de mogelijkheid onbeperkt video en audio te tonen. Deze verrijkingen maken het boek een stuk spannender.

Dat geldt voor - een groot (?) deel van - non fictie boeken wellicht, maar het 'verrijken' van een  fictieboek met audio en video maakt dat het meer een game wordt dan een boek. Neem bv The Thirty-Nine Steps: een prachtige app, maar het is geen boek en je bent niet meer aan het lezen. Die app is, zoals de makers het zelf omschrijven, a new form of entertainement.
Een minder radicale manier van verrijken is het opnemen van (links naar) video en audio tussen de lettertjes. Maar ook dat is niet hetzelfde als lezen in een 'kaal boek' met alleen maar letters, want er is een groot verschil tussen:

When the phone rang I was in the kitchen, boiling a potful of spaghetti and whistling along with an FM broadcast of the overture to Rossini's The Thieving Magpie, which has to be the perfect music for cooking pasta.

en

When the phone rang I was in the kitchen, boiling a potful of spaghetti

 

and whistling along with an FM broadcast of the overture to Rossini's The Thieving Magpie, 

which has to be the perfect music for cooking pasta.

Bovenstaande quote is de eerste zin van The Wind-Up Bird Chronicles, vertaald als De Opwindvogelkronieken, van Haruki Murakami, waar ik om de een of andere reden onmiddellijk aan moest denken. Ik geef toe dat mijn 'verrijking' een tikje karikaturaal is. En als ik dan toch bezig ben met toegeven, dan beken ik ook maar direct dat ik na het lezen van die eerste zin de muziek heb opgezocht. Ik heb een gat in mijn geheugen waar het titels betreft en moest dus opzoeken welke muziek er bij de titel hoorde. Eenmaal gevonden was ik het helemaal eens met Toru Okada: perfecte muziek tijdens het koken van de pasta! Én het lezen van het boek.

Het is echter zelden dat ik dat soort uitstappen maak tijdens het lezen van een papieren boek of een e-boek op mijn reader zonder wifi. En dan mis ik het niet. Sterker nog, dan lees ik door en door en door en door, en stel het opzoeken tot later uit. Maar als ik op mijn andere, wel van wifi voorziene, reader of tablet een e-boek aan het lezen ben, is de verleiding groter om titels, plaatsen, afbeeldingen, enz. direct op te zoeken en gebeurt het niet zelden dat ik dan van het een op het ander terechtkom en niet meer, of pas veel later terugkeer naar het boek. Steeds vaker besluit ik om niet meer aan die opzoekimpuls toe te geven en gewoon door te lezen. Ik lees fictie om andere redenen dan non fictie. Bij non fictie vind ik 'info graphics', video's en geluidsfragmenten vaak wel van toegevoegde waarde. Dat ik niet weet hoe je spaghetti kookt, maakt tenslotte voor Murakami's boek niet zo heel veel uit. Als het om een receptenboek gaat, wel.

Het niet-interactieve, niet- verrijkte (fictie)boek dwingt me tot inleven, aanhoren, beleven, zonder dat ik kan ontsnappen en zonder dat ik kan ingrijpen. Ik zit in het hoofd van een jonge man die zijn leven in een tennisacademie opleukt met drugs, of in dat van de zus van koning Arthur die met lede ogen toeziet hoe de magie van Avalon teloor gaat, of in dat van een Duits jongetje met een vriendje in een gestreepte pyjama of in die van een eenzame man levend in een blokhut wiens hond wordt doodgeschoten, zonder dat ik kan ontsnappen. Het verhaal volgt het voorgeschreven pad en het enige dat ik als lezer kan doen is dat pad volgen en invullen met mijn eigen beelden en gevoelens. Met alle gevolgen van dien. Dat heeft zo zijn waarde en dat mag, nee, moet zo blijven. En een ebook is niets meer of minder dan de elektronische versie daarvan. Die 'gevangenis' van het verhaal in de vorm van een boek is - denk ik - waardevol.

Fictie verrijken levert een bijna-game op en daar is niets mis mee, want het is waarschijnlijk net zo waardevol en fijn als een boek lezen. En het zal er ongetwijfeld voor zorgen dat er minder boeken worden gelezen. Ik weet niet of dat erg is, behalve voor de groep mensen die leeft van het uitgeven van boeken. Niet voor schrijvers, want voor verhalen blijft meer dan voldoende ruimte. In de vorm van een boek of in de vorm van een game of website-achtige vorm.

Het artikel op Frankwatching sluit af met:

Door te kiezen voor dit online model zal de afstand groeien met het papieren boek en de huidige ebook. Het kan niet anders dan dat lezers in de toekomst andere keuzes gaan maken.

Klopt, denk ik. Minder boeken, en meer game-achtige dingen - bomes? gaoks? boapps? apoks?-  en on line dingen. Dat zijn geen boeken, want een (e-)boek is voornamelijk lettertjes, zonder ontsnappingsmogelijkheid en niet te beïnvloeden. Een spannend e-boek is een spannend verhaal in de vorm van een boek. Punt.